Gdy wejdziemy na stronę Wikipedii szukając informacji na temat 31 prezydenta Stanów Zjednoczonych Herberta Hoovera, dowiemy się jedynie na temat jego prezydentury w czasach Wielkiego kryzysu i tego że w ramach działań przeciwdziałania kryzysowi w USA wykazywał się niewielką skutecznością przy przeciwdziałaniu bezrobociu, które sięgnęło 11% w 1930 roku. Podobnie, Wikipedia informuje, że nie chciał uznać ZSRR i że nie umiał – cytuję – przełamać swojego konserwatyzmu gospodarczego (tak, jakby republikanin miał stać się, według Wikipedii, demokratą) . Ogólnie sylwetka prezydenta Hoovera nakreślona przez Wikipedię jest nieciekawa. Wielki kryzys z pewnością nie był winą prezydenta.
Natomiast na temat pomocy humanitarnej niesionej Polsce, której Hoover przewodniczył z ramienia USA, Wikipedia zamieściła tylko jedno zdanie. Można je tu przytoczyć.
„W 1946 roku jako specjalny wysłannik prezydenta do spraw pomocy humanitarnej dla Europy odwiedził między innymi Warszawę.” Tyle , tu kropka. Tutaj link do strony w Wikipiedii. Trudno o bardziej krzywdzący obraz amerykańskiego dyplomaty. Sądzę że należy wyprostować ten wizerunek, a uda się to wykonać dzięki materiałowi agencji KAI, zamieszczonemu w serwisie internetowym opoka.org.pl, którym to materiałem będę wspomagać się pisząc niniejszy felieton.
Okazja wspomnienia Herberta Hoovera nadarza się, gdyż w sierpniu biegłego roku minęło 150 lat od jego urodzin.
Chciałem zacząć ten wpis dużo atrakcyjniej, na przykład pisząc: „co mają kwakrowie wspólnego z nuncjuszem apostolskim i wielkim producentem czekolady z USA?”
Okazuje się bowiem że Cadbury to firma założona przez kwakrów, a kwakrem był również Hoover. Co miało znaczenie dla jego postawy humanitarnej i jego działalności dla polskich dzieci. Mówi się wręcz, że były prezydent USA uratował od śmierci głodowej milion polskich dzieci. Nie ma pomnika w naszym kraju, nie odbudowano po wojnie pomnika wdzięczności Ameryce, który stał w Warszawie, a co obiecał komunistyczny przywódca Bolesław Bierut.
Zacznijmy od momentu wybuchu II wojny światowej. Co ciekawe napaść Niemiec i sowietów na Polskę stanowiła zaskoczenie dla wielu, natomiast Hoover – obserwujący przebieg wydarzeń na europejskiej arenie politycznej i militarnej – już 25 września 1939 roku powołał komisję pomocy polskiej, po angielsku Commission for Polish Relief, zwaną w skrócie COMPOREL albo Komisją Hoovera. Zadaniem komisji była pomoc ludności cywilnej na terenach okupowanych przez obydwu agresorów. Na czele komisji stanął doświadczony już w pomaganiu Polsce przy okazji i wojny światowej Maurice Pate.
Może powiedzmy o jakiej skali pomocy mówimy, przypominam że Wikipedia skwitowała to jednym krótkim zdaniem.
Jakie sumy zebrano? Mowa tutaj o sześciu milionach dolarów.
Skąd pochodziły pieniądze? Zarówno od amerykańskiego czarnego krzyża, od rządów jak i prywatnych organizacji. W efekcie komisji objęła swoją opieką 200 000 osób niedożywionych w tym dzieci kobiet i osób starszych w okupowanej Polsce oraz 50 000 uchodźców we Francji. Otrzymywali oni posiłki przygotowywane na bazie pozyskiwanej żywności, mleko skondensowanego mąki, ryżu, cukru, kaszy, tłuszczów roślinnych.
W jaki sposób udawało się dostarczyć produkty do krajów zagrabionych przez Hitlera i Stalina?
Dostawy wpłynęły morzem statkami państw neutralnych po wcześniejszej aprobacie strony niemieckiej, dzięki czemu nie były atakowane przez u-booty. Poprzez Szwecję, a potem Hamburg i Gdańsk transporty szły do Krakowa i Warszawy. W 1940 roku Hoover uzyskał w Berlinie dodatkowy warunek, że transportem i dystrybucji towarzyszyli urzędnicy amerykańscy, pilnujący w ten sposób pomocy humanitarnej. Niestety, po przystąpieniu USA do wojny w grudniu 1941 roku Niemcy zablokowali dalszą pomoc.
Jak wyglądała pomoc USA dla narodu polskiego po zakończeniu II wojny światowej? I z jakich przyczyn Hoover przebył do Polski podejmowany przez Bieruta?
Otóż było to w 1945 roku, gdy, po śmierci Roosevelta, prezydenturę objął Harry Truman. Wtedy to zaproponowano Hooverowi kierowanie pomocą dla krajów ciężko doświadczalnych wojną. Na czele listy 38 państw znalazła się Polska. Były prezydent przybył do Warszawy w marcu 46 roku w towarzystwie swojej współpracowników Hugh Gibsona i Morrice Pate. Przed przybyciem do Warszawy na audiencję specjalnej przyjął go papież Pius XII.
Nazajutrz po wystawnym przyjęciu, jakie urządzili w Belwederze komunistyczni aparatczycy z Bierutem na czele, Hubert dowiedział się że amerykański program pomocy jest niewystarczający i dostawy zboża w ramach UNRRA są za małe. Jednak oficjalne stanowisko Waszyngtonu było wówczas takie, że zboże dla Polski jest rozkładane przez „przyjaciół ze wschodu”.
Wobec tego Hoover proponował racjonowanie żywności dla lepszej kontroli, co zostało odrzucone przez polskie rozmówców. Po powrocie Hoover próbował przekonać prezydenta Trumana o zwiększeniu pomocy dla Polski, lecz był to czas narastającej zimnej wojny i pomoc humanitarna była interpretowana przez władze w Warszawie jako próba ingerowania w sprawy Polski.
Pokojowa Nagroda Nobla a sprawa polska
Warto wspomnieć że w 1947 roku w trzy stulecie powstania wspólnoty religijnej kwakrów komitet noblowski uhonorował społeczność kwakrów pokojową nagrodą Nobla za pomoc humanitarną niesioną podczas wojen i w ich wyniku. Podczas przyznania nagrody Nobla padły między innymi słowa:
Kwakrzy pokazali nam, że można przełożyć na działanie to, co kryje się głęboko w sercach wielu osób: współczucie dla innych i chęć niesienia im pomocy. Ten bogaty wyraz współczucia pomiędzy wszystkimi ludźmi, bez względu na narodowość i rasę, co musi stanowić podstawę trwałego pokoju. Fakt że pokazali nam jednak coś więcej: siłę jaką można czerpać z wiary w zwycięstwo ducha nad siłą.
Tutaj pojawia się właśnie jeden z z przedstawicieli dynastii producentów czekolady czyli Henry Cadbury, który odpowiedział że sednem pomocy jest nie opowiadanie się po żadnej ze stron. Dodajmy że firma Cadbury wysyłała tonami kakao dla głodującej polskich dzieci.
Pomoc amerykańska nie pozostała bez echa – gdyż o pamięć w tej sprawie walczy towarzystwo Jana Karskiego, przyznając corocznie Nagrody Orła. W 2009 roku instytut Hoovera został Nagrodą Orła uhonorowany, jako trwały element pamięci historycznej w ramach współpracy obu narodów.
Najnowsze komentarze